Koronavirüs (Covid-19) salgını 11 Mart 2020 tarihinde Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından pandemi (küresel salgın) olarak ilan edildi. Virüsün henüz bir tedavisi olmamakla birlikte, virüsün yayılmasını engellemek adına birçok ülke farklı politikalar uyguluyor: bazı devletler vatandaşlarına evde kalmalarını önerirken, bazı devletler ise sokağa çıkma yasakları ilan etti. Birçok uluslararası havalimanı geçici olarak kapatılırken, bazı hava yolları şirketleri uçuş sayılarını azalttılar. Hastaneler ve sağlık tesisleri Koronavirüs şüphesiyle başvuran hastalar tarafından dolmuş durumda. Halihazırda kürtaj servisine erişimin güç olduğu ülkelerde, böylesi bir virüsün etkisi gitgide büyür iken, kadınlar güvenli kürtaja nasıl erişecek?
Hâlbuki kadınların evden çıkmasına gerek kalmadan güvenli kürtaja ulaşabilmesinin medikal anlamda basit bir yolu var: Telemedikal Kürtaj Servisleri.
Medikal kürtaj, erken gebeliklerde, ilaçlarla düşük yapılmasını tetikleyen ve dolayısıyla gebeliğin cerrahi bir müdahale olmaksızın sonlanmasını amaçlayan bir yöntemdir. Dünya Sağlık Örgütü’ne göre de gebeliğin 12. haftasına kadar medikal kürtaj evde güvenle gerçekleştirilebilir. Medikal kürtaj çokça uygulanan tıbbi bir pratik olmakla beraber, erken hamileliklerde %98.3’e varan etkili bir yöntemdir.
En basit tanımıyla telemedikal servis (telemedicine) “uzaktan tedavi” olarak tanımlanabilir. Dünya Sağlık Örgütü’ne göre telemedikal servis; mesafenin önemli bir faktör olduğu durumlarda bireylerin ve toplumların sağlık düzeylerinin iyileştirilmesi, hastalıkların ve kazaların önlenmesi; sağlık personelinin sürekli eğitimi ile tüm sağlık profesyonelleri tarafından bilgi ve iletişim teknolojileri kullanılarak, uzaktan ve geçerli bilgi iletişim yöntemleri ile sağlık hizmetlerinin verilmesi olarak tanımlanmaktadır. Tıbbın birçok farklı alanında kullanılabilen bu yöntem kürtaj pratiğinin de dönüşmesine sebebiyet veriyor.
İngiltere: İngiltere Sağlık Bakanlığı geçtiğimiz günlerde Koronavirüs salgını boyunca kadınların medikal kürtaj için hastaneye ya da kliniklere gitmek zorunda olmadıklarını, salgın süresince medikal düşüğü evlerinde gerçekleştirebileceğini söyledi. İstenmeyen gebelikleri olan kadınların evlerinde kalması gerektiğini, medikal kürtaj ilaçlarını içeren paketin kadınlara gönderileceğini ve eğitimli kişiler tarafından uzaktan iletişim kurularak sürecin tamamlanabileceğini söylemişti. Maalesef, birkaç saat içerisinde duyuruyu internet sitelerinden geri çekerek bu sistemin uygulanmayacağını bildirmiş oldular.
Hollanda: Halihazırda medikal kürtajın uygulandığı Hollanda’da medikal kürtaj haplarının kliniklerden temin edilmesi ve ilk alınması gereken hap olan Mifepriston’un kliniğin içinde ve doktorun gözetiminde alınması gerekiyor. Sürecin devamında gerekli olan Mizoprostol ise evde doktor gözetimi olmaksızın alınmakta. Pandemi süresince hapların evlere gönderilmesi ve sürecin evde gerçekleştirilmesi için Hague Bölge Mahkemesi’ne yapılan geçici tedbir başvurusu reddedildi. Kürtaj servisine ulaşmak isteyen kadınların salgın süresince kliniklere gitmesini beklemek, sosyal izolasyon tedbiriyle pek de paralel durmuyor.
Kuzey İrlanda: Yine geçtiğimiz günlerde, geçen yıl kürtajın dekriminalize edildiği Kuzey İrlanda’da, kürtaja erişmeye çalışan 37 yaşındaki bir kadının kürtaj yaptırabilmesi için İngiltere’ye 8 saat sürecek bir feribot yolculuğu yapması (pandemi sebebiyle uçuşların iptal edilmesi nedeniyle) gerektiği söylendi. Bunun üzerine, British Pregnancy Advisory Service (BPAS), Kuzey İrlanda’da kürtajın yasal olmasına rağmen güvenli kürtaja erişmeye çalışan kadınların salgın süresince İngiltere’ye gitmesi zorundalığına karşı çıkarak, telemedikal servis aracılığı ile medikal düşük haplarının gönderilebileceğini bildirdi. Görüldüğü üzere devletlerin pozitif sorumlulukları gereği, kürtaj servisini etkin olarak sağlayamadığı ülkelerde, çare yine kadın dayanışmasından geliyor.
Kadın dayanışmasından bahsetmiş iken, yıllarca uğruna mücadele edilmiş üreme hakları Koronavirüs sebebiyle tehlikeye girmiş durumda. Tehlikenin büyüklüğü öyle bariz ki, salgın süresince Avrupa hükümetlerine yönelik kadınların zamanında ve güvenli kürtaja erişimini güvence altına alması amacıyla ortak bir sivil toplum çağrısı yayınladı. 103 örgütün imzasını attığı bildiride, telemedikal kürtaj servisleri bir önlem olarak ileri sürüldü.
Polonya: Kürtaj karşıtı bazı muhafazakar hükümetler, insan hakları savunucuları tarafından Koronavirüs salgınını kürtaj karşıtı yeni yasalar üretebileceği ya da değişiklikler yapabileceği bir zemin olarak kullanmakla suçlanıyor. Bu devletlerden biri de Polonya. Polonya hükümeti (Hukuk ve Adalet Partisi, Law and Justice Party, PiS), halihazırda kısıtlı şartlar altında uygulanabilen kürtajı daha da kısıtlayacak yasa tasarısı hazırlıklarında. Parlamento önündeki yeni iki yasa tasarısından diğeri ise, çocuklara yönelik cinsel eğitimi kriminalize etmeyi hedefliyor. Bu iki yasa tasarısından ilki “Kürtajı Durdurun” ikincisi ise “Pedofiliyi Durdurun” olarak anılıyor. Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Yüksek Komiserliği, Avrupa’daki en kısıtlı kürtaj yasasına sahip olan Polonya’yı, kadınların güvenli kürtaja erişebileceği düzenlemeler yapmaya davet ediyor.
Fransa: Sağlık Bakanlığı salgın süresince kadınların güvenli kürtaja erişebilmesi için yasal düzenleme olan 7 haftaya kadar uygulanabilen medikal kürtajı, gebeliğin 9. haftasına kadar uzattı. 1974’ten bu yana Fransa’da kürtaj yasal.
Türkiye: Peki, Türkiye’de neler oluyor? Türkiye’de 2012’de kürtaj tartışmalarının hayli arttığı dönemde, Sağlık Bakanlığı tarafından Mizoprostol etken maddeli ilaçlar amaç dışı kullanım nedeniyle toplatıldı. Bu nedenle olsa gerek ki, telemedikal kürtaj servisi tartışmaları Türkiye için maalesef oldukça uzak. Türkiye’deki yasal mevzuat gereği, uygulanabilecek tek yöntem cerrahi kürtaj (vakum aspirasyon). Hâlbuki, DSÖ hem tıbbi düşüğün hem de vakum aspirasyon yönteminin kadınlara seçenek olarak sunulmasını tavsiye ediyor.
Women on Web
Henüz Koronavirüs salgını bile ortada yok iken, 2006 yılından bu yana hizmet veren Women On Web servisi Hollandalı doktor Rebecca Gomperts tarafından kuruldu. Women on Web, 2006-2016 yılı aralığında 140 farklı ülkeden 50.000 kadına yardım ulaştırırken, 17 farklı dilde çalışan yardım masası ise 600.000’den fazla mail yanıtladı.
Women On Web kürtajın yasak olduğu ve/veya kadınların yasal olmasına rağmen fiili olarak kürtaja erişmede engelleri olan ülkelerde çalışıyor. Koronavirüs ile birlikte kürtaja erişim, kürtajın yasalarla güvence altına alındığı ülkelerde bile azalmış durumda. Doğası gereği zamanla yarışan kürtaja erişim olgusu, salgının ne zaman sonlanacağına ilişkin mevcut belirsizlik içerisinde bir aciliyet teşkil ediyor.
Salgın her alanı etkilediği gibi, Women on Web servisinin de etkili çalışmasına yönelik yeni problemler gündeme getiriyor. Bu problemlerden dolayı Women on Web bazı ülkelere servisini kapamış durumda. Kargo sistemlerinde problem olması, ilaçların teslim tarihlerini belirsiz kılıyor. Ancak yine de, bazı ülkelerdeki kürtaj servisine erişmeye çalışan kadınlar bakımından hala bir alternatif ve umut teşkil ediyor. Bu bağlamda, böylesi bir dönemde kadınların güvenli kürtaja erişebilmesinin en makul yolu devletlerin telemedikal servisler aracılığı ile medikal kürtajı yasallaştırması ve uygulaması. Aksi takdirde, dünyada her yıl ortalama 25 milyon gerçekleştirilen ve kadınların ciddi sağlık problemleriyle karşılaştığı, hatta ölümlerine sebebiyet verdiği güvenli olmayan kürtaj yöntemleri, salgın döneminde daha da artacak ve kadınların sağlığı bakımından ciddi zararlara sebebiyet verecek.
Durum ne olursa olsun, sizi desteklemek için buradayız! Her türlü sorunuz için bize mail atabilirsiniz: info@womenonweb.org